Το λιμάνι της Μήθυμνας στη νεότερη Ελλάδα
»Σ' αυτή την πόλη (σ.σ. Μόλυβο)... το λιμάνι είναι πολύ σίγουρο για κάθε είδους φούστες, γαλέρες, πλοία ανοικτής θαλάσσης, ακόμα δε και, γκαλεόνια είναι δυνατόν να ρίξουν άγκυρα σ' αυτό το λιμάνι, το οποίο εισχωρεί μισό μίλι μέσα στη στεριά».
Οι πρώτες έγκυρες πληροφορίες για τις δυνατότητες ελλιμενισμού στο λιμανάκι της Μήθυμνας και για τη χρησιμότητά του έρχονται με το πιο πάνω απόσπασμα από το έργο του Ιταλού ιερωμένου de Burgo:
«Ταξίδι πέντε ετών στην Ασία, Αφρική και Ευρωπαϊκή Τουρκία», 1686.
Για το ίδιο λιμάνι, πολύ πιο ύστερα μιλεί ο γνωστός Λέσβιος δάσκαλος και συγγραφέας Στ. Αναγνώστης:
«Δια τον λιμένα και την θέσιν του την παραλίαν, ο Μόλιβος καθώς και δια το φρούριον και δια την μακράν αγοράν του φαίνεται ότι επέχει και σήμερον τα δευτερεία μετά την Μυτιλήνην»1.
Τέλος, μέσα στον περασμένο και πάλιν αιώνα, η «Νεωτάτη διδακτική Γεωγραφία» του Νικολ. Λωρέντη εκδοθείσα στη Βιέννη το 1839, κάνει επίσης σύντομη μνεία του λιμανιού.
«Μετ' αυτήν εύρηται η Μεθύμνη τανύν Μόλυβον καλουμένη επί της βορείου παραλίας της νήσου κειμένη, με λιμένα, εν οχυρόν φρούριον...».
Στα πόδια της πολίχνης με την αριστουργηματική αρχιτεκτονική, κάτω από το βλέμμα του αυστηρού γενοβέζικου δυναμαριού απλώνεται, συνήθως ήπιο και γαλήνιο, το λιμάνι της Μήθυμνας. Αρκετά παλιό2, το φτωχικό αραξοβόλι σιγά-σιγά απέκτησε δυναμική προσωπικότητα, έως σήμερα παίζει τον σοβαρό του ρόλο.
Χαρακτηριστικό του λιμανιού η γραφικότητα, όχι η τεχνολογική πρόκληση, ο βαρύς, χοντροκομμένος εξοπλισμός. Χωρίς εντυπωσιακές αποβάθρες, δίχως βίντσια και προκυμαίες ή χώρους για κοσμοπολίτικους περιπάτους, η Σκάλα της Μήθυμνας δεσπόζει στο βόρειο άκρο της νήσου Λέσβου και ελέγχει αυστηρά το μπουγάζι που σχηματίζεται με την αντικρυνή στεριά της Μ. Ασίας.
Στα νερά της πόδισαν οι στόλοι των διάφορων επιδρομέων, των Τούρκων σφετεριστών, του Ισμαήλ πασά της αντικρυνής Καλλίπολης και άλλων, κατά τις επανειλημμένες προσπάθειές των να πάρουν «τ' άπαρτο κάστρο της Μήθυμνας» στα χρόνια του XV αιω. Στα νερά της πάλι όλοι τούτοι κατατροπώθηκαν από τους ηρωικούς υπερασπιστές της πόλεως3.
Κατά τα νεότερα χρόνια, τις μέρες του «Δώδεκα», τότε που ο ελληνικός στόλος αλώνιζε το Αιγαίο νυχθημερόν και στο ένα μετά το άλλο τα λιμάνια χάριζε την πολυπόθητη ελευθερία, πρώτη έννοια ύστερα από την κατάληψη της πόλεως της Μυτιλήνης ήταν να εξασφαλιστεί η ανάλογη υπεροχή στη βόρεια μεριά της νήσου.
Αμέσως μοίρα ευδρόμων σπεύδει στον Μόλυβο - στις 9 Νοεμβρίου — και με σκοπό τη διακοπή κάθε δυνατής επικοινωνίας των Τούρκων της Λέσβου με την αντικρυνή Μ. Ασία, αρχίζει σφοδρό βομβαρδισμό. Αποτέλεσμα η καταβύθιση διαφόρων πλεούμενων στο λιμάνι και η καταστροφή δυο-τριών κτιρίων της κωμόπολης4.
Αξίζει να γραφεί και τούτο: Έφεδρος αξιωματικός του Βασιλικού Ναυτικού, ο γνωστός συγγραφέας Αγγ. Τανάγρας με το ωραίο του στυλ που είναι περισσότερο λογοτεχνικό παρά λιτά στρατιωτικό, τις ίδιες εκείνες μεγαλειώδεις ώρες εμπνέεται «εν πλω», με ρότα τη νήσο Λέσβο και με σκοπό την Κατοχή της από τον Στόλο μας:
«Εις την Β. παραλίαν, ήτο η Μήθυμνα ή Μέθυμνα (σ.σ. η αρχαία) έχουσα ευρύν λιμένα, λεηλατηθείσα υπό των Σπαρτιατών κατά τον Πελοποννη-σιακόν Πόλεμον, πατρίς του Ελλανίκου και του Αρίωνος, περίφημος δε δια τον οίνον της»5.
Στις μέρες μας η Σκάλα της Μήθυμνας, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της περιοχής, που χωρίς την απαραίτητη αναφορά γίνεται άμεσα αντιληπτή η έλλειψη της πλήρους ιστορικότητας και της ολοκλήρωσης της φυσιογνωμίας αυτής της σπάνιας Αιγαιοπελαγίτικης γωνιάς.
Σημειώσεις:
1. «Η Λεσβίας Ωδή» - 1850.
2. «Λεσβιακό Πολύπτυχο» - Ι. Κοντή, 1973. Στη σελ. 18 παρατίθεται σχεδιάγραμμα τον Γερμανού Αρχαιολόγου R. Koldeway της αρχαίας Μήθυμνας. Εδώ σημειώνε ται ένας «τριηρικός λιμήν», στην αντίθετη όμως θέση από τη σημερινή Σκάλα, σε σχέση πάντα με την κωμόπολη της Μήθυμνας.
3. «Κάστρα και Καστρέλλια» - Σ. Μολίνου, 1984, κεφ. ((Μήθυμνα, τ' άπαρτο κάστρο».
4. «Λεσβιακά» της Εταιρίας Λεσβιακών Μελετών, τ. Δ' «Η Λέσβος τις μέρες της απελευθέρωσης» σ. 217.
5. ((Η κατάληψις της Λέσβου και Χίου» - Αγγ. Τανάγρα, 1914.
πηγή: Λιμάνια της Λέσβου του Στρατή Μολίνου