Η Τουρκοκρατία (1462-1912)
Αντίθετα από τους Γενοβέζους, οι Τούρκοι μπήκαν στη Λέσβο ύστερα από την εξουδετέρωση της τοπικής αντίστασης. Επακολούθησαν παντού λεηλασίες, δηώσεις, σφαγές και εξανδραποδισμοί. Μεγάλος αριθμός Τούρκων εγκαταστάθηκε τότε στο Μόλυβο, ο οποίος έγινε έτσι το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της βόρειας Λέσβου. Η ναυτική ακμή του Μολύβου τερματίζεται βέβαια τότε και η πόλη μετατρέπεται σε στρατηγικής σημασίας οχυρό για την προάσπιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το κάστρο επισκευάστηκε και στους προμαχώνες του τοποθετήθηκαν κανόνια.
Οι Τούρκοι θεωρούσαν την περιοχή της Μήθυμνας σαν μια πλούσια επαρχία, η οποία έπρεπε να εξασφαλίζει σημαντικούς πόρους στην Υψηλή Πύλη. Οι κτηματικές περιουσίες κατασχέθηκαν και οι Έλληνες αναγκάστηκαν να δουλεύουν με ελάχιστες αποδοχές στα τσιφλίκια των πλούσιων αγάδων. Η έλλειψη όμως ζήλου από μέρους των εργατών είχε σαν επακόλουθο τη μείωση της παραγωγής.
Η μη επαρκής εκμετάλλευση της μεγάλης γαιοκτησίας εμπόδισε την ανάπτυξη της τοπικής αγροτικής οικονομίας. Στη διατήρηση της μεγάλης ιδιοκτησίας είχε συντελέσει παλαιότερα και η ιδιομορφία του συστήματος προικοδότησης που επικρατούσε, σύμφωνα με το οποίο η πρωτότοκη κόρη κληρονομούσε το σύνολο της πατρικής περιουσίας. Η μεγάλη ιδιοκτησία υπό την τελευταία της μορφή διαμορφώθηκε πια μέσα στο 19ο αιώνα.
Αλλά και ο τρόπος εκμετάλλευσης του κύριου προϊόντος του νησιού, του λαδιού, το οποίο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αποτελούσε μονοπώλιο του πασά της Μυτιλήνης, υπήρξε επίσης ανασταλτικός παράγοντας στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.
Η επιβολή μιας σειράς φόρων όπως ήταν η δεκάτη, ο κεφαλικός, οι φόροι για τα τζαμιά, για τα χαρέμια, για τη συντήρηση του κάστρου, βάρυναν περισσότερο τον ελληνικό πληθυσμό και έκαναν να φαίνονται πιο έντονες οι εθνικές διαφορές ανάμεσα στους κατακτητές και τους ραγιάδες, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η σκληρή φορολογία σε συνδυασμό με τον τρόπο εκμετάλλευσης της γης και τον έλεγχο των μέσων παραγωγής, είχε σαν αποτέλεσμα την καθυστέρηση στην ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας και την εγκατάλειψη της γης.
Πολλοί Μολυβιάτες μετανάστευσαν τότε στα αστικά κέντρα της Μικράς Ασίας. Η μετανάστευση είχε χαρακτήρα μόνιμο ή και εποχιακό, οπότε διαρκούσε από τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου το φθινόπωρο ως τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου την άνοιξη.
Στα χρόνια εκείνα η Μητροπολιτική Έδρα μεταφέρεται πια στην Αχυρώνα (Καλλονή).
Σημαντικότατη πηγή της γνώσης μας για μια γενική θεώρηση της περιόδου της Τουρκοκρατίας στο Μόλυβο αποτελούν οι πληροφορίες που παρέχουν οι περιηγητές της εποχής εκείνης στις ταξιδιωτικές τους εντυπώσεις.
Από τον 18ο αιώνα η εμπορική κίνηση του τόπου περνάει στα χέρια των Ελλήνων.
Η συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, με την οποία τελείωσε ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος του 1768-1774, επέτρεψε στους ορθόδοξους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την ελεύθερη άσκηση της λατρείας τους και αναγνώρισε στη Ρωσία το δικαίωμα επέμβασης για την προστασία της ορθόδοξης πίστης.
Οι συνθήκες ζωής αρχίζουν πια να αλλάζουν για τους ραγιάδες και, με την άνοδο της ελληνικής αστικής τάξης (εμπορικής - μεταπρατικής), αντιστρέφονται οι όροι της οικονομικής ζωής. Οι Τούρκοι αρχίζουν να αποσύρονται σε άλλα μέρη της αυτοκρατορίας. Η Πύλη, για το φόβο εξεγέρσεων, δέχεται μεταρρυθμίσεις όλο και πιο ευνοϊκές για τους Έλληνες. Το 1839 καταργείται το μονοπώλιο του λαδιού. Οι μεγάλες ιδιοκτησίες περνούν οριστικά στα χέρια Ελλήνων ιδιοκτητών, οι οποίοι ελέγχουν έτσι την οικονομία και συμμετέχουν πια στην τοπική διοίκηση.
Η επιρροή της ελληνικής αστικής τάξης εκτείνεται και στις απέναντι ακτές της Μικράς Ασίας. Μολυβιάτες μεγαλοκτηματίες, ενοικιάζοντας σε μετοίκους ή μισθώνοντας επιστάτες, εκμεταλλεύονται μεγάλες εκτάσεις στα μικρασιατικά παράλια.
Η εκμετάλλευση της ελιάς στηρίζει την τοπική οικονομία. Ιδιαίτερη ανάπτυξη είχε στο τέλος της Τουρκοκρατίας το λιμάνι, όπου λειτουργούσαν σημαντικές εμπορικές και βιοτεχνικές μονάδες. O ελληνικός χαρακτήρας του λιμανιού δείχνει την ελληνική οικονομική υπεροχή κατά την περίοδο εκείνη.
Το 1808 ιδρύθηκε το πρώτο σχολείο του Μολύβου. Από τους λόγιους της εποχής γνωρίζουμε τον Κ. Μιχαηλίδη, πατέρα του Αργύρη Εφταλιώτη, ιδρυτή του πρώτου ιδιωτικού σχολείου το 1857 και εμψυχωτή του πολιτιστικού σωματείου "Αδελφότης των Μουσών", τον Ζαφειράκη Υπανδρεμένο, συγγραφέα και βουλευτή Αιγαίου στην Α' Οθωμανική Εθνοσυνέλευση, το γιατρό Γ. Καραμήτσα, την οικογένεια Κέπετζη με τους πολλούς γόνους. Ιδιαίτερα μνημονεύουμε τον Αργύρη Εφταλιώτη (1849-1923), ποιητή και συγγραφέα, οπαδό του δημοτικισμού, που αν και έζησε μακριά από τη γενέτειρά του, ήταν πάντα μιά από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της λεσβιακής διανόησης.
Ήδη από τον 19ο αιώνα, η κοινωνική και οικονομική απελευθέρωση προηγήθηκε της εθνικής που πραγματοποιήθηκε το 1912.
πηγή: ΜΗΘΥΜΝΑ - Α' ΕΚΔΟΣΗ, ΔΗΜΟΣ ΜΗΘΥΜΝΑΣ, ΑΘΗΝΑ 1982
ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ (1984)